Patriotyzm, nieufność, wstręt, nienawiść

[jan]

Patriotyzm, nieufność, wstręt, nienawiść
(Cytat z B. Prus, Patriotyzm "kurier Codzienny", 1897, nr 189)

(...) Patriotyzm ma bowiem jakby dwie strony: jedną – żywiołową, drugą – cywilizacyjną (...)
Patriotyzm żywiołowy albo w kimś jest, albo go nie ma, a wówczas nie pomogą książki.
Co się tyczy strony „cywilizacyjnej” patriotyzmu, zapewne kształci się ona czytaniem i rozmyślaniem...
(...)
Współcześnie jednak mówi rozum, że piękne chwile i wielcy bohaterowie istnieją nie tylko w naszej historii,
i że Polak, który chciałby posiadać pełną duszę polską, musi rozwijać i uszlachetniać ją za pomocą historii wszechludzkiej.
Polak, Francuz, Włoch, Niemiec itd. jest i musi być przede wszystkim - człowiekiem ucywilizowanym, to darmo!
(...) Gdyby zaś chciał zasklepić się w jakimś specjalnym życiu duchowym, zostałby (polskim Chińczykiem*, to jest wynarodowiłby się w najgorszy sposób.
Słowem - według mego osobistego przekonania – wyraz: Polak, oznacza gatunek, jak wyrazy: sosna, wierzba, wróbel, pszczoła itd. (...)

Czy nie należałoby pielęgnować (w celach samoobrony) takich uczyć, jak nieufność, wstręt, nienawiść do nieprzyjaciół danej narodowości?

Nieufność? (...) Człowiek doświadczony nikomu nie ufa zbytecznie.
Wstręt? (...) jest to rzecz nerwów: jeden ma wstręt do żaby, inny - do poziomek (...)
Ale co się tyczy „nienawiści”, tej - nigdy i przeciw nikomu - nie należy rozwijać.
A to dla takich powodów: bojaźń, zazdrość i nienawiść nie są to właściwe uczucia, ale „chorobliwe stany uczuć”;
jak malaria i suchoty nie są objawami życia, ale chorobami, rozkładnikami życia.

------------------
polskim Chińczykiem* - gdy Prus pisał swe Kroniki, Chiny były zasklepione w sobie,
plecami odwrócone do świata - j. urbanik