Myślenie praktyczne - och, te Żydy!

[jan]

Myślenie praktyczne - och, te Żydy!
(B. Prus, Czytajcie cyfry, Kurier Codzienny, 1890, 147)

(…) …dlaczego Żydzi, w masie ubodzy, bezziemni i według powszechnego mniemania ciemni,
odnoszą zwycięstwa nad przemysłowcam niemieckimi? (…)
Bo Żydzi mają, a Polacy nie mają ducha przedsiębiorczości,
a właściwie tego, co można by nazwać „logiką praktycznego życia”.
Życie praktyczne jest pasmem czynów, czyn zaś wymaga:
sił, środków, sposobu i tego umysłu, który ogarnia nie tylko cele i srodki,
ale umie poznać odpowiedni czas i miejsce, tudzież przeszkody i pomoce w osiąganiu zamiarów.

My wszyscy spełniamy jakieś czyny, ale na oślep lub rutynicznie.
Nie umiemy zrobić porządnego planu. Czasem porywa nas cel, do którego dążymy bez sił i środków,
albo nie na miejscu i nie w porę; niekiedy, mając środki, rzucamy je bez celu,
to znowu, mając cel isrodki – nie znamy odpowiednich sposobów.
(…)
Prawie każdy Żyd, ubogi czy bogaty, ciemny czy oświecony, jest uosobieniem logiki czynu.
Czterdziestowiekowa kultura, , nade wszystko cągła walka z otoczeniem tak wygimnastykowały umysł Żyda,
że on zawsze prawie myśli kategorycznie, choćby nawet bezświadomie. (…)
Jak matematyk rozkoszuje się formułami, tak przeciętny Żyd rozkoszuje się swymi planami;
jak myśliwiec cały dzień biega o chłodzie za zającem, tak Żyd biega za interesem, choćby go nigdy nie schwycił.
Ta zdolność robienia planów i roznamiętniania się do nich posiadają najwyżej rozwinięte narody:
Francuzi, Anglicy, Amerykanie; i tym świat zdobywają.

Cóż dziwnego, że ludzie, którzy całe życie myślą praktyczniemuszą w końcu osiągać praktyczne rezultaty;
i co dziwnego, że zadnych praktycznych rezultatów nie osiąga Polak,
któray emabluje damy, tańcuje, poluje, ściga się, słucha koncertów, gra w karty, politykuje, trwoni pieniądze, biesiaduje,
a nigdy praktycznie nie myśli o interesach (…)

Dla „logiki praktycznej” pokolenie nasze jest bodaj czy nie stracone.

-----
Myśli moje własne, słowa Prusa adoptowałem.
jan urbanik